سبد خرید شما خالی است.
در این مقاله به مقایسه صدف با کربنات کلسیم در تغذیه طیور تخمگذار پرداخته شده است. سعی شده در این مقاله به دور از هر گونه اغراق در مورد هر یک از این مواد به تجزیه و تحلیل آنها پرداخته و در تکمیل این مقاله از مقالات معتبر افراد دیگر استفاده و منابع و ماخذ آنها آورده شده است.
منابع کلسیم برای مرغان تخمگذار
در حدود ۹۷ درصد پوسته تخم مرغ از کلسیم کربنات تشکیل شده است. وزن پوسته در حدود ۶ گرم است که تقریبا کل این میزان از کربنات کلسیم تشکیل شده است. کلسیم از دو طریق یا دو منبع برای تشکیل پوسته تخم‌مرغ بدست می‌آید؛ منبع اول از طریق خوراک و با جذب کلسیم از روده و انتقال به جریان خون انجام می‌شود. منبع دوم، منابع ذخیره‌ای کلسیم در استخوان‌های مدولار است؛ در طی زمانی که تخم‌مرغی در حال تشکیل نیست این منابع ذخیره‌ای دوباره احیا می‌شوند.
کلسیم کربنات حداکثر دارای ۴۰ درصد کلسیم می‌باشد.در حدود ۲.۵ گرم کلسیم و در زمان ۱۸-۲۰ ساعت باید به غده پوسته ساز منتقل گردد تا به شکل پوسته تخم‌مرغ در تبدیل شود.
رایج ترین منبع کلسیم برای مرغان تخمگذار سنگ آهک هست که بیشتر این ماده از کلسیم کربنات (CaCO3) تشکیل شده است. این مکمل معدنی خیلی خوب توسط پرنده‌ها هضم می‌شود. کلسیم کربنات به یون های کلسیم(Ca۲+) وکربنات ( CO3۲-) تجزیه می‌شود و به صورت سالم و غیرتجزیه‌شده قابل ورود به جریان خون نیست. یون‌های کلسیم و کربنات دوباره ترکیب و تشکیل کربنات کلسیم را می‌دهند و سپس برروی تخم‌مرغ رسوب و پوسته تشکیل می‌گردد.
در اواسط دهه ۱۹۶۰ تحقیقاتی در دانشگاه کرنل انجام شد که درآن پرفسور میلتون کشف کرد پوسته صدف با اندازه درشت نسبت به کلسیم کربنات قابلیت هضم و ابقاء بیشتری دارد. دلیل این موضوع آن بود که فرض می‌شد قطعات بزرگتر پوسته صدف زمان بیشتری را درسنگدان باقی می‌مانند و به آرامی و در طی یه دوره طولانی حل می‌شوند. در مقابل قطعات ریز کربنات به سرعت حرکت و هضم می‌شوند.
تحقیقات دکتر اسکات توسط تعداد زیادی از محققین تایید و شفاف‌سازی شده است. به ویژه دکتر رولند در دانشگاه آبرون؛ پروفسور رولند تعداد زیادی از تحقیقات در مورد تغذیه کلسیم را کامل کرده است. رولند تاکید کرده است که هیچ مزیت ذاتی بین پوسته صدف با کربنات کلسیم وجود ندارد به جز در سایز و اندازه ذرات این مواد،او نشان داده که اندازه ذرات درست‌تر از ۱ میلیمتر مدت زمان بیشتری در سنگدان باقی می‌مانند و کلسیم به آرامی به جریان خون وارد می‌شود.
برگرفته از مقاله «خوراک و تغذیه برای بهبود کیفیت پوسته تخم‌مرغ» نوشته دکتر رولند، «لایه‌های تغذیه‌ای تخم‌مرغ تجاری» نوشته دکتر کریگ ن. کون و فصل هجدهم از کتاب «تولید گوشت مرغ و تخم‌مرغ تجاری» نوشته اد دونالد دی بل و ویلیام د.
صدف در مقابل سنگ آهک (کربنات کلسیم) و اهمیت اندازه ذرات و حلالیت منابع کلسیم
تلاش‌های قابل توجهی توسط تولید کنندگان تخم‌مرغ انجام گرفته تا مشکلات ناشی از کیفیت پوسته به حداقل رسانده شود که اغلب آنها موفقیت‌آمیز نبوده است.
مشکلات زمانی پیچیده‌تر می‌شود که تولیدکنندگان از دیگر تامین‌کنندگان خوراک و مشاوران فنی مشورت می‌گیرند. توصیه‌ها و پیشنهاد‌های که دریافت می‌کنند در خیلی مواقع نه تنها با هم متفاوت هستند بلکه دقیقا برخلاف یا متضاد یکدیگر هستند. برخی سوالات مانند جایگزین کردن بخشی از سنگ کربنات کلسیم پودری با قطعات درشت کربنات کلسیم و این که آیا از کربنات کلسیم یا صدف استفاده کنیم؟ مسئله دو گانه‌ای را در همان وحله اول ایجاد می‌کند، زیرا همه به خوبی می‌دانند که کلسیم مهم‌ترین عنصر درگیر در پوسته‌سازی تخم‌مرغ است و همین‌طور کاملا مشخص است که منابع مختلفی از کلسیم با قیمت‌های مختلف در دسترس قرار دارند. هدف این مقاله بازنگری مقالات قبلی و در دسترس می‌باشد که به مقایسه بین پوسته صدف و کربنات کلسیم پرداخته‌اند و باعث بحث‌های مهم در مورد اندازه ذرات کربنات کلسیم برای کیفیت پوسته تخم بوده‌اند.
مقایسه ذرات درشت صدف با ذرات ریز سنگ آهک (کربنات کلسیم)
در اواخر قرن ۱۸۰۰ میلادی،اضافه کردن کلسیم به شکل متراکم به جیره مرغ تخمگذار یک امر رایج بود (کولیر۱۸۹۲،باکنیر و مارتین ۱۹۲۰،هالپین و هیز ۱۹۲۲).همچنین کربنات کلسیم به فرم سنگ آهک یا صدف احتمالا جزو اولین و رایج‌ترین منابع متراکم کلسیم تاکنون بوده است که مرغهای تخمگذار با آن تغذیه شده‌اند.
چندین منبع دیگر هم استفاده شده است (هارم و رولند ۱۹۷۶). از زمانی که پوسته صدف و سنگ آهک به عنوان دو منبع عمده کلسیم در جیره مرغهای تخمگذار استفاده شدند. بیشتر تحقیقات براساس این دو منبع قرار داده شده است.
در مطالعات اخیر نتیجه مقایسه صدف آتلانتیک،اقیانوس آرام و چندین سنگ آهک هیچ‌گونه تفاوتی در تولید تخم و کیفیت پوسته نشان ندادند (تالی و فرانک۱۹۴۳،میلر و بیرس ۱۹۳۵). نتایج متفاوتی و متناقضی از آزمایشات اخیر گزارش شده است که نشان می‌دهد صدف بیشتر از سنگ آهک سودمند بوده و برخی اظهار داشتند سنگ آهک از صدف برای بهبود کیفیت پوسته تخم‌مرغ، مرغهای تخمگذار بهتر بوده است.
بخشی از این تناقض در آزمایشات اخیر مربوط به منابع کلسیم می‌باشد که دارای وسعت تغییر زیادی در خصوصیات فیزیکی و شیمیایی این منابع هستند. برخی پژوهشگران (هارت و همکاران ۱۹۲۳،هالپین و هیز ۱۹۲۲) گزارش دادند که سنگ آهک دولومیتی به دلیل داشتن منیزیم زیاد باعث کاهش استحکام پوسته تخم مرغ می‌شود. مارتین و اینسکو (۱۹۲۹) کشف کردند که سنگ آهک سفید و براق نسبت به سنگ آهک خاکستری برای مرغها جذاب‌تر است. اما هر دو نوع منبع کلسیم برای تشکیل پوسته تخم کافی است.
ماسانگل و پلات (۱۹۳۰) اظهار کردند که حالت فیزیکی کلسیم کربنات برای تشکیل مطلوب پوسته تخم ضروری است و باید ذرات درشت به جای فرم پودری آن استفاده شود. بهرحال رائو و پلات(۱۹۴۹) سایزهای مختلف سنگ آهک را مقایسه کردند و به این نتیجه رسیدند که همه سایزهای آزمایش شده با اندازه‌های برابر به عنوان منبع کلسیم برای مرغهای تخمگذار موثر هستند.
پیترسن و همکاران (۱۹۶۰) گزارش کردند که فرم مصرف شده کلسیم هیچ اثری بر روی کیفیت پوسته ندارد و جایگزینی ۱% کلسیم (۲۳.۶ کیلوگرم در تن) از ذرات درشت صدف در جیره کامل با سنگ آهک (کربنات کلسیم) هیچ اثری برکیفیت پوسته ندارد.
بین ۱۹۲۱ تا ۱۹۶۳ حداقل ۱۳ مقاله منتشر شده‌اند که صدف را با سنگ آهک مقایسه می‌کنند که ۱۰ گزارش عنوان کردند سنگ آهک پودری اثراتی برابر یا حتی بهتر از ذرات درشت صدف برای کیفیت پوسته تخم‌مرغ داشته‌اند و سه مقاله گزارش کردند صدف نسبت به سنگ آهک کیفیت بیشتری به پوسته تخم می‌دهد.
در مورد بحث مقایسه بین سنگ آهک و صدف هیچ جهشی تا سال ۱۹۷۰ نبوده است. از سال ۱۹۷۰ تا ۱۹۸۵ حداقل ۲۱ مقاله در مورد مقایسه پاسخ مرغهای تخمگذار به خوراک‌دهی با صدف و سنگ آهک پودری روی کیفیت پوسته تخم‌مرغ چاپ و منتشر شد.
تشریح اثر سودمند صدف روی کیفیت پوسته
در ۱۹۷۰ اسکات و مولن باف گزارش کردند که در جیره‌های که مرغها در آن دو سوم از سنگ آهک جیره آنها با صدف جایگزین شده بود کیفیت پوسته تخم بهبود یافته است. توضیح آنها این بود که ذرات درشت‌تر صدف در سنگدان در طول روز باقی می‌مانند و کلسیم در طول شب آزاد می‌شود و این عامل مانع از کمبود کلسیم در مرغها در طی شب و در زمانی که خوراک مصرف نمی‌کردند می‌شد.
در طول ۱۴ سال بعد حداقل ۲۰ محقق تحقیقات مشابهی انجام دادند. ۱۲گزارش نشان می‌داد که صدف کیفیت پوسته تخم را افزایش می‌دهد و ۹ گزارش هیچ تفاوتی از جایگزینی صدف در جیره بر روی کیفیت پوسته تخم نشان نمی‌داد. یک محقق گزارش داد اثر صدف روی کیفیت پوسته در زمانی که کلسیم جیره از ۳ % به ۳.۷۵ % برسد واضح‌تر بوده است.
مقایسه ذرات درشت صدف با ذرات هم اندازه سنگ آهک
در تحقیقات بالا مقایسه واقعی و درستی بین سنگ آهک و صدف انجام نشده است. و ذرات درشت صدف با سنگ آهک پودری مقایسه گردیده بودند. از سال ۱۹۷۲ تا ۱۹۸۲، ۱۲ مقاله چاپ شدند که ذرات درشت صدف با ذرات هم اندازه سنگ آهک مقایسه گردیدند از این تحقیقات ۱۰ گزارش پاسخ یکسان به اندازه ذرات مشابه را نشان می‌داد و دو گزارش بیان می‌کرد که صدف نتایج بهتری از سنگ آهک داشته است.
تشریح تفاوت پاسخ برای تغذیه مرغها با سنگ آهک و صدف
در حالی که دلایل مختلفی می‌تواند برای تفاوت بین پاسخ مرغ های خوراک‌دهی‌شده با منابع و سایز‌ها و کیفیت‌های مختلف کربنات کلسیم وجود داشته باشد. احتمالا دو دلیل برای تفاوت وجود دارد: ۱- محققان همیشه منابع کربنات کلسیم دارای حلالیت و اندازه ذرات یکسان را بکار نمی‌برند. ۲- مرغ‌هایی که در جیره آنها صدف با کربنات کلسیم پودری جایگزین شده بود به میزان کافی کلسیم مصرف نکرده‌اند. برای مثال نتایج چندین مطالعه نشان می‌دهد که گنجاندن ذرات درشت کلسیم کربنات هیچ پاسخی جهت مصرف کافی کلسیم توسط مرغ ایجاد نمی‌کند.
به هر حال گنجاندن ذرات درشت کربنات کلسیم می‌تواند پاسخی شبیه به مصرف لب مرز یا زیر حد نیاز کلسیم یا فاکتورهای عدم بهروری و استفاده کلسیم را نشان دهد (رولند و هارم ۱۹۷۲،رولند و همکاران ۱۹۷۴، بیزاپ و همکاران ۱۹۷۴، موری و همکاران ۱۹۷۴، ریدی و وبیر ۱۹۷۶). این خود یک تاکید بر جلوگیری از اشتباه در فرمولاسیون جیره برای پرنده جهت تامین مقادیر کافی کلسیم است.
شرایط و فاکتورهای بسیار زیادی وجود دارد که می‌تواند بر مصرف و قابلیت استفاده از کلسیم در مرغها تاثیر بگذارد (رولند ۱۹۸۱).
نتیجه
تعداد بسیار زیادی از مقالات نشان می‌دهند که هیچ تفاوتی بین سنگ آهک (کربنات کلسیم) و صدف مرغوب در افزایش کیفیت پوسته تخم‌مرغ مشاهده نمی‌شود. سنگ آهک و صدف با کیفیت باید دارای ۳۸ تا ۳۹ درصد کلسیم باشد. برای اطمینان از حداکثر کیفیت پوسته توصیه می‌شود که حداقل ۳.۷۵ گرم کلسیم در روز مصرف گردد و در مرغهای پیر و دارای مشکل کیفیت پوسته میزان مصرف کلسیم باید ۱ گرم در روز بسته به شدت و نوع مشکلات پوسته افزایش یابد.
اگر مرغها مصرف بالای سطح کلسیم در روز داشته باشند حضور ذرات درشت کلسیم یا صدف در جیره هیچ تغییری ایجاد نمی‌کند. اگر به دلیلی (طراحی خطوط دان، توزیع خوراک، دما، سطوح مختلف کلسیم و …) مرغها به اندازه کافی کلسیم مصرف نکنند، یا قادر نباشند به طور موثر از آن بهره ببرند، توصیه می‌شود که ذرات درشت سنگ آهک یا صدف در جیره وجود داشته باشد.
ریبون و رولند ۱۹۸۵ حلالیت بدست آمده از سنگ آهک و صدف از ۹ شرکت در سراسر آمریکا را گزارش کردند که درصد حلالیت کربنات کلسیم از منابع مختلف با اندازه‌های برابر از ۱۵ تا ۲۷.۳ درصد متفاوت بوده است. درصد حلالیت مقداری هست که با اسید کلریدریک PH ۱.۵ با نسبت ۱:۱۰۰ در ۱۵ دقیقه واکنش بدهد. به دلیل این که فاکتورهای زیادی بر حلالیت CaCO۳ تاثیر می‌گذارد اندازه بهینه سایز برای بیشترین کیفیت پوسته تخم‌مرغ می تواند متفاوت باشد (رابون و رولند ۱۹۸۵)
متاسفانه هیچ تحقیقی بهترین نسبت اندازه ذرات درشت و سنگ آهک پودری را نشان دهد وجود ندارد. بیشتر محققین از نسبت ۳/۲ ذرات درشت به ۳/۱ ذرات ریز منابع کلسیم استفاده کردند. به هرحال در نظر نویسنده، تولیدکنندگان تجاری تخم‌مرغ باید بهترین نتایج را با ۳/۱ ذرات ریز و ۳/۲ ذرات درشت بدست بیاورند.
مقاله مقایسه صدف و کربنات در تغذیه مرغان تخمگذار قهوه‌ای در دوره دوم تخمگذاری
Limestone and Oyster Shell for Brown Layers in
Their Second Egg Production Cycle
Brazilian Journal of Poultry Science
در این مقاله سطوح کلسیم (۲.۶،۳.۲،۳.۸ ) درصد برای تغذیه مرغان با چهار ترکیب
۱- ۱۰۰% درصد کربنات پودری
۲- ۵۰% درصد کربنات پودی با ۵۰ %درصد کربنات درشت
۳- ۵۰% درصد کربنات پودری با ۵۰ %درصد صدف
۴- ۵۰% درصد کربنات پودری با ۲۵ درصد کربنات درشت و۲۵ %درصد صدف
نتیجه آزمایش: تحت شرایط این آزمایش نتیجه‌گیری شد که مرغان تخمگذاری که با سطوح ۲.۶ و ۳.۸ درصد کلسیم تغذیه شدند هیچ تاثیری بر روی عملکرد و کیفیت داخلی تخم مرغ مشاهده نشد. اما در موردپوسته تخم‌مرغ، مرغان تخمگذاری که با ۳.۸درصد کلسیم در جیره تغدیه شدند پوسته تحم‌مرغ بهتری داشتند.
ترکیب اندازه ذرات منابع کلسیم به طور چشمگیری بر کیفیت پوسته تخم‌مرغ تاثیر گذاشت که جابجایی ۵۰ درصد از پودر کربنات با سایز درشت کربنات یا صدف به بهبود پوسته کمک کرده است.
به طور کلی موضوعاتی که درباره کربنات کلسیم وصدف در بازار ایران مطرح می‌شود باید به طور دقیق‌تری مورد بازبینی قرار گیرد با توجه به اینکه تفاوتی از نظر فرمول شیمیایی کربنات کلسیم با صدف وجود ندارد لذا از نظر ساختار کریستالی و واکنش‌های شیمیایی که این دو ماده انجام می‌دهند تفاوتی نمی‌توان بین این دو ماده مشاهده کرد بیشتر ترکیب صدف و یا کربنات از ماده کربنات کلسیم با فرمول شیمیایی(CaCO3) تشکیل شده است لذا این ماده با توجه به خصوصیاتی که دارد از نظر شیمیایی و هضم و جذب مشابه یکدیگر می‌باشند اما مورد مهمی که وجود دارد این است که اگر منبع قابل اعتمادی از کربنات کلسیم یا صدف که قابل اعتماد باشد که دارای فاکتورهای خوراک برای دام باشد و از نظر فلزات سنگین و میزان کلسیم مناسب باشد می‌تواند در خوراک حیوان استفاده گردد.
با توجه به این موضوع شرکت کربنات اطلس با همکاری با سازمان دامپزشکی و پیدا کردن معدن مورد تایید این سازمان توانسته اولین مجوز دامپزشکی در کشور برای تولید این ماده معدنی را دریافت و کربنات کلسیم با خلوص و با کیفیت عالی در اختیار صنعت دام و طیور قرار دهد که دارای میزان کلسیم بالا و فلزات سنگین پایین می‌باشد که نتیجه استفاده از این محصول تامین سلامت دام و در نهایت اطمینان از مصرف محصولات دامی سالم برای افراد جامعه است.
تهیه و تنظیم: محمد قاسمی
مدیر کنترل کیفی و تحقیق و توسعه کربنات اطلس
