چکیده
هدف از این مطالعه بررسی اثر غلظتهای مختلف کلسیم بر الگوی حرکتی اسپرم گوسفند و تعیین غلظت موثر کلسیم در محیط نگهدارنده اسپرم بوده است. بدین منظور بیضه های گوسفند بالغ (حداقل ۵ بیضه برای هر روز) از کشتارگاه جمع آوری و در کنار یخ به آزمایشگاه منتقل شدند، سپس اسپرم از ناحیه دم اپیدیدیم بذل گردید و به محیط BO تعدیل شده با دمای ۳۷ درجه سانتیگراد اضافه شد و به منظور جدا سازی اسپرمهای زنده و متحرک، عمل شناورسازی انجام شد و سپس اسپرم های جدا شده به محیط BO با غلظت های ۵۶/۰، ۱۲۵/۱ و ۲۵/۲ میلی مولار کلسیم انتقال یافته و در انکوباتور ۳۷درجه سانتیگراد با رطوبت ۱۰۰درصد نگهداری شد و الگوی تحرک اسپرم در غلظتهای مختلف کلسیم، در ساعت های ۰، ۲، ۴و ۶ بعد از اضافه شدن به محیط با استفاده از سیستم رایانهای CASA مورد بررسی قرار گرفت و پارامتر های مختلف در خصوص مدل حرکتی اسپرم ثبت شد، پس از انجام تست نرمال بودن داده ها در طول زمان و بین گروهها از آنالیز واریانس استفاده گردید. نتایج آزمون آماری هیچ گونه اختلافی را بین غلظتهای مختلف کلسیم در پارامترهای تحت بررسی در ساعت صفر نشان نداد.در ساعت دوم درصد اسپرمهای Class A، VCL، VSL، VAPو STR در گروه حاوی ۵۶/۰ میلی مولار کلسیم به طور معنیداری از گروه دارای ۲۵/۲ میلی مولار کلسیم بیشتر بود(۰۵/۰(p< . در ساعت ۴ نیز بین درصد اسپرمهای Class A، درصد اسپرمهای Class C درصد اسپرمهای Class A+B، VCL، VSL، VAP،LIN و STR در گروه حاوی ۵۶/۰ میلی مولار کلسیم به طور معنی داری از گروه دارای ۲۵/۲ میلی مولار کلسیم بیشتر بود (۰۵/۰(p< در ساعت ۶ بین گروه حاوی ۵۶/۰ میلی مولار کلسیم و گروه دارای ۲۵/۲ میلی مولار کلسیم نسبت STR اختلاف معنی دار بود (۰۵/۰(p< . در تمامی موارد فوق بین گروه ۱.۱۲۵و دو گروه ۰.۵۶ و ۲.۲۵ اختلاف معنی داری مشاهده نگردید.
مقدمه
اسپرماتوزوای پستانداران شامل سه قسمت سر، گردن و دم (تاژک) است. تاژک نقش اصلی را در تحرک اسپرم ایفا میکند.اسپرم دارای دو نوع حرکت میباشد، حرکت فعال(Activated Motility) که حرکتی با دامنه کوچک است و در اسپرم انزالی دیده میشود و اسپرم را در طول مجرای تناسلی ماده پیش میبرد و حرکت بیشفعال (Hyperactivated Motility) که مقارن با آغاز مرحله ظرفیتیابی اسپرم، در قسمت پروکسیمال دستگاه تناسلی ماده دیده میشود. که در پیشروی اسپرم در اویداکت و نفوذ آن به Zona Pellucida اطراف تخمک و لقاح نقش مهمی دارد. بنابراین تحرک اسپرم یکی از مهمترین پارامترها جهت ارزیابی کیفیت منی و بررسی میزان توانایی باروری حیوان نر میباشد.
الگوی تحرک اسپرم بسته به خصوصیات فیزیکی و ترکیب شیمیایی محیط آن تغییر میکند. در صورتیکه اسپرم به طور زودرس در محلی نابجا بیشفعال شود، دچار خستگی و نقص برای لقاح میگردد. اگرچه عوامل خارجی که به عنوان مکانیسمهای اغازکننده حرکت اسپرم مطرح میباشند تا حد زیادی ناشناختهاند، اما شواهدی در دست است که اهمیت حضور یون کلسیم را برای شروع و باقی ماندن تحرک اسپرم بیان میکند. در طول مرحله ظرفیتیابی، با تغییر غشا تازک یکسری گیرنده فعال میشود. بعد از فعال شدن گیرندهها، پروتئین G در سطح داخلی غشا تحریک شده و سبب فعال شدن کانالهای کلسیمی و ورود کلسم به داخل سلول میشود. افزایش در سطح کلسیم داخل سلولی سبب تحریم آنزیم آدنیلات سیکلاز (که توسط یونهای بیکربنات و کلسیم تنظیم میشود) و افزایش موقت سطح cAMP (آدنوزین مونو فسفات حلقوی) داخل سلولی شده که cAMP افزایش یافته پروتئین کیناز A را تحریک میکند که سبب فسفریلهشدن پروتئین اکسونم و خم شدن و لغزیدن تازک میشود. در تازک نوسانات کلسیم مطابق با ضربههای تازکی است و ارتباط بین سطح کلسیم و دامنه ضربان و فرکانس ضربان تازک وجود دارد. از آنجایی که یون کلسیم برای ادامه مراحل آمادهسازی اسپرم که منجر به باروری آن میشود ضروری است و غلظتهای مختلف کلسیم اثرات متفاوتی بر تحرک اسپرم دارد که میتواند متعاقبا باروری را تحت تأثیر قرار دهد و همچنین تاکنون تحقیقی بر روی اثر کلسیم بر الگوی تحرک اسپرم و غلظت موثر کلسیم در محیط نگهدارنده اسپرم صورت نگرفته است. در این مطالعه اثر غلظتهای مختلف کلسیم بر الگوی تحرم اسپرم اپیدیدیمی گوسفند در محیط BO تعدیل شده با استفاده از برنامه نرمافزاری CASA (Computer Assisted Sperm Analyzer) انجام شد که این نرمافزار با تصاویر دیجیتالی که از اسپرم متحرک ثبت میکند، پارامترهایی که توسط مدل ریاضی قابل توصیف هستند را اندازهگیری میکند.