چکیده
این آزمایش به منظور مقایسه زیست فراهمی و بررسی آثار چند نمونه مختلف دیکلسیم فسفات تولیدی در کارخانههای داخل کشور (ایران فسفات، پرتوبشاش، گدازه (قاسمی)، پویا خجسته، دان رازی کیمیا، فسفر ایران، گلبار شیمی، دانآور) در مرغهای تخمگذار به اجرا درآمد. ۱۶۰ قطعه مرغ لگهورن سفید از سویههای لاین- W36 در سن ۳۶ هفتگی به مدت ۳ دوره ۲۸ روزه با ۸ جیره (که تنها از لحاظ منبع تأمینکننده فسفر متفاوت بودند) تغذیه و در قالب یک طرح بلوک کامل تصادفی با ۸ تیمار و ۴ بلوک و ۵ قطعه مرغ به ازای هر بلوک مرتب شدند. آزمایش مدت ۹۰ روز (یعنی تا سن ۴۸ هفتگی) به طول انجامید. در این آزمایش صفات مقاومت پوسته، ضخامت پوسته، درصد پوسته، درصد خاکستر پوسته، فسفر پوسته، کلسیم پوسته، وزن تخممرغ، درصد تولید، مصرف خوراک، ضریب تبدیل خوراک و بازده تخممرغ اندازهگیری و در نهایت با طرح کرتهای خردشده در زمان با طرح پایه بلوک کاملا تصادفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. همچنین صفات خاکستر، کلسیم و فسفر استخوان درشتنی در دوره آخر اندازهگیری شدند. بین تیمارها از لحاظ ضخامت پوسته، درصد خاکستر پوسته، مصرف خوراک، درصد خاکستر استخوان، درصد کلسیم استخوان اختلاف معنیداری وجود داشت (p>0.05). سایر صفات اندازهگیری شده تفاوت معنیداری نشان ندادند. ارزش بیولوژیکی نسبی نمونههای مختلف بین ۸۵ درصد برای نمونه D تا ۱۰۵.۷ درصد برای نمونه F (اران فسفات) متغیر بود (p>0.05). اثر دورههای متفاوت آزمایشی بر صفاتی که در ۳ دور مختلف اندازهگیر شدند، بر مقاومت پوسته، ضخامت پوسته، درصد خاکستر پوسته، فسفر پوسته، کلسیم پوسته، وزن تخممرغ، تولید تخممرغ، مصرف خوراک و بازده تخممرغ معنیدار (p>0.05) شد ولی بر صفات ضریب تبدیل خوراک و واحدها اثر معنیداری نداشت. با توجه به روند موجود در نتایج و ارزش بیولوژیکی به دست آمده نمونه F (ایران فسفات) به عنوان نمونه بهتر و برتر معرفی شد.
مقدمه
دیکلسیم فسفات مهمترین محصول فسفاته در تغذیه دام و طیور محسوب میشود و بیش از ۸۵ درصد فسفر معدنی مورد نیاز طیور را تأمین میکند. نقش اساسی و بسیار ارزنده فسفر و کلسیم در فرایندهای فیزیولوژیکی و سوخت و ساز اندام دام و طیور، بروز پیامدها و ناهنجاریهای بیشمار و کشنده ناشی از کمبود یا افزایش این عناصر کانی (معدنی) در جیره غذایی و سرانجام وجود رابطه تنگاتنگ و نزدیک میان فسفر و کلسیم در بدن و رابطه منطقی که بین آنها برای جذب هر دو عنصر لازم است، نشاندهنده ضرورت برخورداری از تخصص ویژه و ماشین ابزار پیشرفته در فرایند تولید دیکلسیم فسفات است. فسفر در بسیاری از اعمال حیاتی و تمام فعل و انفعالات متابولیکی نقش مؤثری دارد. از نظر متابولیکی احتمالا فسفر فعالترین عنصر معدنی بدن است. به لحاظ تقاضای روزافزون مرغداران برای این مکمل غذایی، برخی از تولیدکنندگان بدون رعایت کردن استاندارد لازم و به کارگیری فناوری پیشرفته در کارگاههای سنتی و کوچکشان شروع به تولید این محصول پر خریدار کردهاند که با تأسف مصرف اینگونه فراوردههای غیراستاندارد تاکنون زیانهای هنگفتی را به با راورده است. دیکلسیم فسفات تجاری مهمترین مکملی است که در تغذیه حیوانات در سراسر دنیا مورد استفاده قرار میگیرد. این مکمل در حال بررسی است تا به عنوان یک منبع استاندارد در مطالعات بررسی میزان زیستفراهمی فسفر در بیشتر مواد خوراکی به کار گرفته شود. متخصصین تغذیه میزان زیست فراهمی فسفر موجود در دیکلسیم فسفات را ۱۰۰ درصد در نظر میگیرند. ضمن اینکه مطالعه روی قابلیت فراهمی در مواد خوراکی حداکثر اهمیت بیولوژیکی و اقتصادی را داراست.
تحقیقات قابل ملاحظهای در ۲۰ تا ۳۰ سال احیر روی منابع فسفات مواد غذایی به منظور ارزیابی ارزش بیولوژیکی این منابع برای جوجهها و نیمچهها انجام شده است. علت تنوع در ارزش بیولوژکی نمونههای مختلف دیکلسیم فسفات را در نوع آزمایش انتخاب شده، ماده استاندارد، معیار پاسخ و سطح کلسیم به کار گرفته شده در طول آزمایش و یا تنوع در ساختمان شیمیایی، درجه بلوری شدن یا تبلور آنها، اندازه ذرت، PH و غلظت مواد آلودهکننده آن میدانند. تنوع در ارزش بیولوژیکی نمونههای مختلف را بین (۱۰۳- ۶۹) درصد و (۳/۸۰ تا ۸/۱۰۷ ) درصد گزارش نمودهاند. از لحاظ اثرات نمونههای مختلف بر عملکرد کمی و کیفی طیور آزمایشهای متعدد و فراوانی روی دیکلسیم فسفات در کشورهای مختلف صورت پذیرفته است. اما به دلیل متفاوت بودن روشهای تولید، منابع مورد استفاده در تولید محصول و مدیریت متنوع در تولید محصول نمیتوان به طور قطع نتایج آزمایشهای آنها را با محصولات داخل کشور مقایسه نمود. هدف این پژوهش بررسی زیستفراهمی کلسیم و فسفر دی کلسیم فسفات تولیدی کارخانههای مختلف ایران و اثرات آنها بر عملکرد مرغهای تخمگذار میباشد.
