زئولیت (Zeolit) یک ماده معدنی است که بیشتر از بلورهای آلومینوسیلیکات هیدراته تشکیل شده و در صنعت عمدتا به عنوان جاذب سطحی استفاده می شود. از کاربردهای دیگر آن می توان به تصویه آب و استفاده به عنوان کاتالیزر نام برد.

زئولیت ها دارای یون های مثبت (کاتیون ها) از گروه فلزات قلیایی خاکی می باشند که به آنها اجازه تبادل کاتیونی (CEC) را می‌دهد. زیرا این کاتیون‌ها به ‌طور سستی با چهار چوب چهار وجهی بلور پیوند برقرار کرده اند پس به آسانی می‌توان به وسیله شستن زئولیت با محلولی قوی از کاتیونی دیگر این کاتیون ها را  برداشته و مبادله کرد. از دیگر ویژگی های این مواد خاصیت جذب و دفع آب است که کاملا برگشت پذیر بوده و ساختمان بلوری زئولیت در زمان جذب و دفع پایدار می ماند.

در صنعت دام و طیور زئولیت بیشتر با نام تجاری آنزیمیت شناخته می شود.

آنزیمیت (زئولیت) در صنعت دام و طیور به هم به عنواد یک افزودنی در خواک و هم به عنوان یک جذاب رطوبت و توکسین بایندر در بستر استفاده می شود. از آنجایی که آنزیمیت (زئولیت) خاصیت جذب آب دارد استفاده از آن در خوراک موجب کاهش سرعت حرکت مواد در دستگاه گوارش می شود، که این باعث ایجاد فرصت برای آنزیم ها می شود که افزایش هضم و جذب را در پی دارد، و نتیجتا باعث افزایش بهروری خورک می شود. همچنین آنزیمیت (زئولیت) با داشتن عناصری مثل پتاسیم، کلسیم، سدیم، منیزیم، فسفر، مس، آهن،و… یک مکمل عالی برای خواک دام وطیور و کودهای کشاورزی به حساب می آید.

مزیت های آنزیمیت (زئولیت) در طیور:                                                                                                

خصوصیات فیزیکی و شیمیایی زئولیت طبیعی , موجب به کارگیری وسیع آنها جهت کاهش میزان تولید گازهای زیان آوری نظیر سولفید هیدروژن و آمونیاک و همچنین کنترل رطوبت بستر در سالن های پرورش طیور گردیده است که از نتایج آن ,افزایش تولید تخم مرغ و سلامتی پرندگان بوده است .

در بررسی دیگری مشخص گردید که مخلوط نمودن زئولیت پودر شده با کود طیور موجب به حداقل رساندن میزان تولید گاز آمونیاک شده است . همچنین با افزودن زئولیت به جیره نهایی پرندگان نیز نتایج مشابهی به دست نیامده است بدون آن که سرعت رشد و قابلیت ماندگاری آنها تحت تاثیر قرار گیرد . از دیگر اثرات بکارگیری زئولیت ها در جیره غذایی طیور , کاهش اثرات سمیت افلاتوکسین در طیور بوده است .

بکارگیری زئولیت در جیره های غذایی مرغ های تخمگذار , موجب افزایش معنی داری در تعداد و وزن تخم مرغ ها و همچنین بهبود کیفیت پوسته تخم مرغ و محتویات درونی آن گردید . همچنین در بررسی های انجام شده مشخص شد که افزودن زئولیت های طبیعی به جیره غذایی جوجه های گوشتی موجب افزایش وزن بدن ,بهبود بازده غذایی و کاهش درصد تلفات گردیده.

مزایای مصرف آنزیمیت (زئولیت) در مرغ مادر و تخمگذار

1. جایگزینی در خوراک روزانه به جای ذرت و کنجاله و کاهش وابستگی به خارج
2. کاهش رطوبت مدفوع و بستر در نتیجه اختلال در سیکل زندگی کوکسیدیا
3. جلوگیری از مسمومیت قارچی (اسپرژیلوز )
4. تنظیم جذب کلسیم و فسفر و در نتیجه استحکام بیشتر پوسته تخم مرغ
5. ایجاد سلامتی بیشتر در مرغ مادر و انتقال آن به جوجه در نتیجه سود بیشتر برای مرغدار

مزایای مصرف آنزیمیت (زئولیت) در پولت

1. افزایش آنزیمیت به جیره برابر است با تقلیل خوراک مصرفی در نتیجه جلوگیری چاقی پولتها 
2. کم شدن بیماری های تنفسی – جذب رطوبت بستر – جلوگیری از مسمومیت آفلاتوکسین

 

مزایای مصرف آنزیمیت (زئولیت) در گاوهای شیری :
١. افزایش شیر و چربی و در نتیجه سود بیشتر
٢. توازن اوره مصرفی در جیره غذایی و تبدیل آن به پروتئین قابل جذب
٣. جلوگیری از اسهال و در نتیجه به حداقل رسیدن تلفات گوساله های
۴. کاهش اسیدوز در گاوهای شیرده و فعال تر نمودن میکروبهای شکمبه
۵. افزایش ضریب جذب بعلت تاخیر تدریجی در عمل گوارش
۶. پالایش محیط با جذب گازهای سمی و از بین بردن بوی فضولات و رطوبت بستر
٧. جذب عناصر فلزی سنگین(Heavy Metal) موجود در آب آشامیدنی و مواد غذایی و جلوگیری از ایجاد (Metal Binding Protiones)

 

مزایای مصرف آنزیمیت (زئولیت) در گوساله های پرواری
١. هضم بهتر خوراک , اشتهای بیشتر در نتیجه افزایش وزن گوساله ها تا ١٠ درصد
٢. جلوگیری از آلودگی های احتمالی در نتیجه جذب رطوبت بستر
٣. ازدیاد مقاومت دام در مقابل پاره ای از بیماریها به خصوص بیماری های روده ای و کاهش چشمگیر درصد تلفات و عوارض (AFLATOXIN)
۴. جلوگیری از مسمومیت قارچی به خصوص جنبی آن
۵. جذب گازهای سمی نظیر آمونیاک و هیدروژن سولفوره