جایگزین‌های نژاد هولشتاین در ایران

جایگزین‌های نژاد هولشتاین در ایران در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است. محققین فرانسوی عقیده دارند نژاد مونبلیارد در اصل از فلات مرتفعی در کوه‌های ژورا واقع در ناحیه برن کشور سوئیس بوجود آمده است. در سال ۱۸۸۹ نژاد مونبلیارد به طور رسمی توسط وزارت کشاورزی فرانسه به عنوان یکی از نژادهای ملی فرانسه ثبت گردید  و در همان سال کتاب تبارنامه آن ایجاد شد. برنامه رسمی رکورد برداری شیر این نژاد در سال ۱۹۲۳ آغاز شد و نتایج این رکورد برداری یکی از معیارهای اصلی اصلاح نژاد در نژاد مونبلیارد بوده است.

این نژاد بیشتر به منظور تولید شیر و فرآورده‌های لبنی اصلاح شده است اما از خصوصیات پرواری خوب وکیفیت بالای گوشت نیز برخوردار است به عبارت دیگر مونبلیارد، نژاد دومنظوره شیری – گوشتی است. جمعیت این گاو شیری در کشور فرانسه ۶۸۵۰۰۰ هزار راس در سال ۲۰۰۶ گزارش شده است و در مدت ۲۵ سال جمعیت این گاو در فرانسه نزدیک به دو برابر شده است که درحال حاضر دومین نژاد شیری در فرانسه می‌باشد.

باروری

میانگین باروری در نژاد مونبلیارد بسیار بیشتر از سایر نژادهای شیری است. در مقایسه ای که در کشور ایرلند در مزرعه Moorepark  بین نژاد مونبلیارد، هولشتاین، نورماند و هولشتاین ایرلندی صورت گرفته متوسط باروری در گاوهای مونبلیارد ۶۱ % می‌باشد در حالی که ۳ نژاد دیگر به ترتیب ۵۱ ، ۴۳ ،۳۲ درصد باروری داشته‌اند.

طول عمر اقتصادی

اندازه‌گیری این صفت زمان‌بر است با این وجود، یک فاکتور کلیدی و مطلوب نظر دامدار بوده و یک عامل تعیین‌کننده برای درآمد خالص می‌باشد.

یکی دیگر از برتری‌های نژاد مونبلیارد طول عمر تولیدی گاوهای ماده این نژاد است.  ۳۲/۸ %‌ از گاوهای مونبلیارد بیش از ۵ شکم زایش دارند در حالی که این نسبت برای دیگر نژادهای شیری ۲۲%است. تعداد ماده گاوهایی که به شکم هشتم یا بیشتر می‌رسند در نژاد مونبلیارد ۳/۸ برابر بیشتر است. در حال حاضر ۱۵۰ راس از گاوهای این نژاد بیش از۱۰۰ تن شیر در طول عمر خود تولید کرده‌اند. یکی از گاوهای مشهور این نژادبه نام Reseda  در ۱۵ دوره شیردهی مقدار ۱۵۰۷۵۵کیلو شیر تولید کرده است و نمونه‌هایی از این نژاد مشاهده شده که بین ۱۳ الی ۱۶ دوره شیردهی تولید داشته‌اند. این مداومت تولید بوسیله دو عامل شناخته شده در این نژاد همراهی می‌شود:

باروری ۵% الی ۱۰ %‌ بالاتر

سلول‌های سوماتیک ۲۰ %‌ الی ۴۰ %‌ پائین‌تر

درجدول زیر نتایج آنالیز شیر گاوهای نژاد مونبلیارد نشان داده شده است.

شرایط اقلیمی

شرایط اقلیمی در ناحیه‌ای که نژاد مونبلیارد از آنجا منشاء گرفته به سرعت تغییر می‌یابد ومحدوده تغییرات دما بسیار بالاست در تابستان بیش از ۳۵ درجه ودر زمستان زیر ۲۰ – درجه به این  علت نژاد مونبلیارد نسبت به شرایط سخت محیطی مقاوم است.

براساس نتایج آزمایشات انجام یافته در سال ۱۹۷۵توسط INRA  در خصوص مقاومت به استرس حرارتی نشان‌دهنده سازگاری فوق‌العاده نژاد مونبلیارد می‌باشد. در این آزمایشات درجه حرارت راست روده برحسب درجه سانتیگراد ریتم تنفسی در دقیقه و تست تعرق در ثانیه اندازه‌گیری شد که نتایج در جدول زیر آورده شده است:

در جدول مشاهده می‌شود که تغییرات در جه حرارت راست روده در طول دوره استرس در نژاد مونبلیارد بسیار جزئی است و ریتم تنفسی و تعرق در نژاد مونبلیارد کمتر از هولشتاین تحت تاثیر استرس قرار می‌گیرد.

این ویژگی‌ها موجب می‌شود نژاد مونبلیارد برای مناطق گرمسیری مناسب‌تر وسازگارتر از نژاد هولشتاین باشد.

این نتایج علمی با آزمایشات مزرعه‌ای (میدانی) که در آب و هوای گرم (شمال آفریقا و مرکز و جنوب آمریکا ) انجام شدند، تائید شده‌اند. این نتایج برتری نژاد مونبلیارد (چه به صورت پرورش نژاد خالص و چه آمیخته‌گری) را در شرایط آب و هوائی (گرم و خشک، گرم و مرطوب) ثابت می‌کند.

در شرایط اقلیمی بسیاری از مناطق ایران که تابستان‌های گرم و شرجی دارند مخصوصا در شمال کشور  استفاده از گاوهای مونبلیارد جایگزین مناسبی برای سایر نژادها خواهد بود و می‌توان با پرورش این گاو پر تولید و مقاوم علاوه بر تولید شیر با ارزش اقتصادی بیشتر، درآمد مطلوبی از طریق گوساله‌های نر، سودآوری بیشتری برای پرواربندی تولید کرد.  در نقاطی از کشور که سایر نژادهای پر تولید مشکل باروری دارند استفاده از گاوهای نژاد مونبلیارد تا حد زیادی این مشکل را بر طرف می‌کند.

تولید گوشت 

گوساله‌های جوان این نژاد در سنین ۱۸ الی ۲۰ ماهگی با وزن لاشه خالص حدود ۳۸۰ الی ۴۳۰ کیلوگرم در طبقه‌بندی لاشه در امتیاز بسیار خوب قرار می‌گیرند. نمونه‌هایی از گوساله ‌۱۵۶۰گرم در روز در بسیاری واحدهای پرواربندی مشاهده شده است.

مقایسه بین ترکیبات لاشه مونبلیارد و هولشتاین

گاوهای حذفی این نژاد را می‌توان بعد از دوران شیردهی در مدت زمان کمی پروار کرد و به کشتار فرستاد.

جدول میانگین وزن نژاد مونبلیارد

سخت زائی

در پژوهش‌های انجام گرفته توسط مرکز INRA   تعداد ۲۵% از ماده گاوهای مونبلیارد را با گاوهای گوشتی شاروله تلقیح کردند و با کمترین سخت زائی مواجه شدند.

ورم پستان

بطوری که توضیح داده شد به علت پائین بودن تعداد سلول‌های سوماتیک (۲۰ % الی ۴۰% )این نژاد یکی از مقاوم‌ترین نژادها به ورم پستان می‌باشد.

ارزیابی شیر 

در یک گزارش منتشر شده از طرف مرکز Upra  در سال ۱۹۹۵ که در آن مقایسه‌ای بین نژادهای مونبلیارد ،نورماند، هولشتاین در شرایط یکسان تغذیه‌ای نژاد مونبلیارد به عنوان یک نژاد جالب با کیفیت شیر بالا و ارزش بهتر گوشت معرفی شد.

کیفیت شیر

به علت کیفیت بالای پروتئین در شیر این نژاد پنیر بسیار مرغوبی از شیر گاوهای مونبلیارد بدست می آید. فراوانی آلل BB در جمعیت گاوهای ماده این نژاد نزدیک ۵۰ % می‌باشد. با کارهای اصلاح نژاد که در مدت پنج سال تحت هدایت مرکز INRA  صورت گرفته تکرار آلل کاپاکازئین برای محصول پنیر بهبود ۱۴/۳ % را نشان داده است.

پراکندگی

جهان

این نژاد در کشورهای فرانسه آلمان استرالیا آرژانتین الجزلیر بلژیک برزیل جزایر قناری شیلی کلمبیا کاستاریکا اسپانیا ایالات متحده امریکا مجارستان گواتمالا لوکزامبورگ ایرلند ایتالیا کویت مالی موراکو مکزیک نیوزلند هلند لهستان پرتغال چکسلواکی رومانی انگلیس روسیه سنگال اسلواکی سوئیس تونس ترکیه یوگوسلاوی ایران پرورش داده می‌شود.

ایران

پراکندگی این نژاد در ایران استان‌های خراسان شمالی، خراسان رضوی، گلستان، کرمانشاه، تهران، سیستان بلوچستان، بوشهر، اصفهان  را می‌توان نام برد.

نکته مثبت دیگر در مورد این نژاد این است که به خاطر استعدادهای بسیار خوب این نژاد به عنوان یک نژاد سودآور جمعیت آن در جهان رو به افزایش است و در حال حاضر دومین نژاد شیری کشور فرانسه است. استفاده از این نژاد هم برای سیستم‌های گاوداری صنعتی و هم گاوداری های نیمه صنعتی و روستائی توصیه می‌شود چون مقاومت زیاد این نژاد توانائی‌اش را درمقایسه با سایر نژادها به اثبات رسانده است و هر کیلوگرم شیر آن ارزش بیشتری از میانگین شیر گاو هولشتاین با چربی کمتر دارد.

منبع: دامپروری نوین