چرا توجه به هیپوکلسیمی و تب شیر مهم است؟
بسیاری از مشکلاتی که در گاوداریها در ارتباط با گاوهای تازه زا دیده میشود، مرتبط با هیپوکلسیمی و تب شیر است که در نهایت باعث زمینگیر شدن و تلفات دام میشود. بیماری تب شیر با عنوان هیپوکلسمی نیز شناخته میشود که مفهوم آن کمبود کلسیم و بالانس منفی کلسیم در گاو شیری است.
%۹۸ از کلسیم بدن در استخوانها و ۲% از آن در مایع میان بافتی قرار دارد، که ۵۰% از این کلسیم به صورت باند شده با سایر مولکولهای آلی کلسیم و ۵۰٪ مابقی به صورت یون کلسیم میباشد.
آیا هیپو کلسیمی همان تب شیر است؟
در گاو شیری اگر میزان کلسیم موجود در خون به دامنه ۸ – ۵/۵ میلیگرم در دسیلیتر افت پیدا کند ناهنجاری هیپوکلسمی اتفاق خواهد افتاد. در صورتی که کاهش میزان کلسیم خون به کمتر از ۵/۵ میلیگرم در دسی لیتر برسد تب شیر در گاو بروز خواهدکرد.
در واقع هیپوکلسیمی و تب شیر از لحاظ میزان کلسیم خون با یکدیگر متفاوت هستند. در صورت بروز تب شیر غلظت کلسیم به حدی پایین است که دام قادر به برخاستن نبوده و نیازمند تزریق وریدی یا زیر جلدی کلسیم دارد.
تب شیر:
بیشتر در گاوهای تازهزا که مقدار تولید آغوز در آنها بالاست بروز میکند. همینطور احتمال بروز این بیماری در دام شکم دوم به بالا نسبت به گاوهای شکم اول بسیار رایجتر است. بهطوری که معمولا ۵۰% از گاوهایی که چند بار زایش کردهاند مبتلا به تب شیر میشوند.
تب شیر معمولا ۲۴ – ۱۲ ساعت پس از زایش بروز میکند. یکی از دلایل مرگ دامها در هنگام ابتلا به تب شیر نفخ است که سیستم تنفسی را در گیر میکند. چون عامل اصلی انقباض ماهیچهها کلسیم است و در هنگام تب شیر به دلیل کاهش غلظت کلسیم در خون حرکات شکمیه کاهش یافته و نفخ بروز میکند. از مهمترین علائم تب شیر میتوان به کاهش فعالیت سیستم گوارشی و کاهش اشتها فرورفتگی و تیرگی چشمها ضعف دست و پا که در موارد پیشرفته حیوان قادر به ایستادن نخواهد بود. مواردی چون سرد شدن نوک گوشهای گاو و عدم دفع ادرار و مدفوع نیز میتواند به بیماری تب شیری مربوط باشد.
هیپو کلسیمی:
بهطور کلی هیپوکلسمی زمانی رخ میدهد که گاو قادر به جایگزینی کلسیم از دست داده شده برای تولید آغوز از استخوانها و جیره نباشد. تقریبا همه گاوهای شیری ممکن است هیپوکلسمی را درخلال ۲۴ ساعت اول پس از زایمان تجربه کنند.
با آغاز دوره شیردهی برداشت کلسیم ۲ برابر میشود. گاوهایی که هیپوکلسیمی دارند معمولا تحرکات دستگاه گوارش در آنها کمتر است و در نتیجه ماده خشک مصرفی پایینتری دارند. در نتیجه این زنگ خطر را به صدا در میآورد که احتمال بروز جابهجایی شیردان وجود دارد.
خوراندن مکملهای کلسیم بهترین روش برای گاوهای مبتلا به هیپوکلسیمی است که هنوز زمینگیر نشدهاند، قابل توجه است که مصرف بلوس کلسیم در گاوداری انتظار زایش و حتی بعد از زایش که بعضا در گیر لنگش هم میشوند، میتواند میزان تولید شیر را تا ۱.۳ لیتر افزایش دهد.
کلسیم یکی از عوامل مهم در حفظ و تقویت سیستم ایمنی دام است. مطابق با این موضوع توانایی گاوهای که درگیر هیپوکلسیمی هستند در مواجه با عفونت ها کاهش مییابد. همچنین افزایش ورم پستان در گلههایی که با هیپوکلسیمی مواجه هستند بیشتر میشود و دلیل آن ضعف سیستم ایمنی و نبود کلسیم برای منقبض شدن و بسته شدن سر پستان است. همچنین، وقوع متریت نیز در چنین شرایطی افزایش مییابد.
هیپوکلسیمی تحت بالینی و بالینی
هیپوکلسیمی در دو حالت تحت بالینی و بالینی رخ میدهد. در حالت تحت بالینی بیماری از خود علائم کمتری نشان میدهد. اما درصد ابتلا در میان دامها بسیار بیشتر است. این دو عامل بیانگر خطرات بزرگ و پنهانی است که تنها راه مقابله با آن پیشگیری و بهبود وضعیت گله است. هیپوکلسیمی بالینی علائمی شبیه به تب شیر دارد و باعث بروز ناهنجاریهای بسیاری همانند: مشکلات تولید مثلی و نفخ می شود. که در ادامه کاهش مصرف علوفه، کاهش تولید شیر و افزایش ناهنجاری های متابولیکی را به دنبال دارد.
زیانهای اقتصادی
زیانهای اقتصادی ناشی از هیپوکلسیمی میتواند در شکلهای مختلفی ظاهر شود. مدیریت بهتر وضعیت کلسیم در دوره پیرامون زایش باعث افزایش عملکرد تولید مثلی و افزایش نرخ آبستنی میشود. همچنین هیپوکلسیمی باعث افزایش جفت ماندگی و بیماری های رحم پس از زایش میشود. هیپوکلسمی تحت بالینی بسیار پرهزینهتر از تب شیر است زیرا درصد بالاتری از گاوها را تحت تاثیر قرار میدهد. بروز هیپوکلسیمی پیرامون زایش با کاهش تولید شیر و افزایش خطر جابجایی شیردان همراه است.
همچنین گاوهایی که علایم بالینی نشان نمیدهند، معمولا این کمبود را به طور پنهان در طول حداقل ۲ تا ۳ ماه اول بعد از زایمان حمل میکنند. در این خصوص اتفاقی که می افتد این است میزان انقباضات عضلات کمتر شده و پیرو آن لنگش و کاهش اشتها را به دنبال دارد.
حال تصور کنید که شما کمبود کلسیم ناگهانی که در ساعت اول پس از زایش ایجاد می شود را با خوراندن بلوس کلسیم کنترل کنید در این صورت روند انقباضات بهتر می شود، انقباضات روده هم بهتر شده و در نتیجه، حرکت مواد خوراکی در طول دستگاه گوارش نیز عملکرد بهتری خواهد داشت و خوراک مصرفی حیوان افزایش می یابد.
وقتی حیوان علوفه می خورد، کلسیم بیشتری دریافت می کند و کمبود کلسیم از این طریق هم جبران می شود. همچنین شما از بروز هزینههایی که برای در مان ناهنجاریهای مربوط که هیپوکلسیمی و تب شیر است پیشگیری میکنید که از جمله این ناهنجاریها میتوان به کاهش نرخ گیرایی، جفت ماندگی، نفخ، لنگش، مشکلات رحم، کاهش تولید، کاهش وزنگیری که نتیجه کاهش اشتها است و تمام هزینههای دامپزشکی که حول محور این ناهنجاریها است جلوگیری میکنیم. علاوه بر این از جمله فواید استفاده از بلوس کلسیم میتوان به بهبود عملکرد گاو در دوره شیردهی و افزایش توان تولیدی گاو ها اشاره کرد.
راههای پیشگیری و درمان هیپوکلسیمی و تب شیر:
۱. استفاده از بلوس کلسیمی:
سالهاست که استفاده از بلوسهای کلسیمی یکی از راهکارهای ارزان و مناسب در بهبود عمکلرد دامهای تازهزا است. طبق آخرین دادههای علمی و مقالات مجلههای بزرگ دنیا بلوس کلسیم نسبت به کلسیم تزریقی از برتری نسبی برخوردار بوده همچنین غلظت کلسیم آزاد شده در این راهکار از پایداری بیشتری برخوردار است.
توجه داشته باشید که آزاد سازی کلسیم در بلوس به طور پیوسته انجام میشود و به دام کمک میکند که در چند روز اول پس از زایش کمبود کلسیم نداشته باشد در عین حال از هدر رفت کلسیم و هزینههای زیاد کلسیم تزریقی جلوگیری کند.
۲. نمک های آنیونی،زئولیت ،جیره های کم کلسیم و جیره های دوره انتقال
راهکارهایی مثل نمکهای آنیونی ،زئولیت ،جیرههای کم کلسیم و جیرههای دوره انتقال معمولا پیشنهاد میشوند و موفقیتهایی نیز داشتهاند و در بعضی موارد تاثیر چندانی نداشتهاند. به طور کلی برای اطمینان از در اختیار قرار گرفتن کلسیم کافی در روز زایش و پیشگیری از هیپوکلسیمی در گله، بلوس کلسیم راهکار مناسبتری است.
۳. تزریق کلسیم:
کلسیم تزریقی جنبهی درمانی داشته در حالی که بلوس کلسیم جنبه پیشگیری از هیپوکلسیمی و تب شیر را به دنبال دارد، همچنین باتوجه به یافتههای جدید علمی که بیانگر این موضوع است پس از تزریق کلسیم، غلظت کلسیم خون در روز دوم حتی به کمتر از آنچه در تیمارهای شاهد وجود دارد میرسد. همچنین استفاده از کلسیم تزریقی باعث بروز آبسههای زیر پوستی ، التهابهای موضعی میشود که مطلوب دامدار نیست.
نتیجه
با در نظر گرفتن عوارض ناشی از هیپوکلسیمی و تب شیر الخصوص در دامهای شکم دوم و بالاتر و همچنین فواید استفاده از بلوس کلسیم و قیمت مناسب این محصول نسبت به جایگزین های دیگر برای بهبود وضعیت کلسیم در دام پیرامون زایش وحتی بعد از زایش در مییابیم که که بلوس کلسیم اطلس با ویژگیهای منحصر به فرد خود یک محصول کارآمد و با صرفه اقتصادی بالا برای پیشگیری از ناهنجاریهای تب شیر و هیپوکلسیمی در گاو های تازهزا میباشد.
