امروزه سموم قارچی به عنوان آلودهکنندههای رایج در اغلب دانهها، علوفههاو برخی منابع پروتئین گیاهی شناخته شدهاند. درجه حرارت و رطوبت دو عامل مهمی هستند که رشد کپک و قارچ را در زمان انبارداری تحت تاثیر قرار میدهند.در درجه حرارت بالاتر امکان رشد کپک و قارچ در انبار بیشتر است،و لی رشد کپکها در رطوبت پایین به ندرت اتفاق میافتد.
از بین گونههای مختلف، گونههای آسپرژیلوس بیشتر باعث نگرانی است وانواع آفلاتوکسینها را تولید میکنند علاوه بر این،گونههای فوزاریوم نیز میتوانند دامنهای از سموم شامل تریکوتسینها را تولید کنند. سموم قارچی تشکیل شده تقریبا غیرقابل تخریب هستند مگر این که جیره یا ماده غذایی در معرض فرآوری شدید قرار گیرد.
برای مثال ذرت آلوده به آفلاتوکسینها را میتوان تا حدودی توسط آمونیاک گرم و مرطوب و تحت فشار، سمزدایی کرد. به طور کلی ۴ نوع آفلاتوکسین(B1-G1-B2-G2) شناسایی شدهاند که نوع B1 از همه سمیتر است.
البته حساسیت گونهها به مایکوتوکسینها متفاوت است. برای مثال حساسیت جوجههای گوشتی بالا بوده و گوسالهها نیز به آنها حساساند ولی گوسفند در مقابل این سموم مقاوم است. علاوه بر آفلاتوکسینها سموم قارچی دیگری نظیر اوکراتوکسین، تیروکسین(سم قارچ های فوزاریوم) در طبیعت یا مواد خوراکی با درجههای مسمومیتزدایی متفاوت وجود دارند. آفلاتوکسین M نیز سمی است که توسط قارچها تولید نمیشود بلکه یکی از متابولیتهای تولیدی توسط میکروارگانیسمهای شکمبه است. این سم پس از تولید درشکمبه دامهای تغذیه شده با جیرههای غذایی آلوده به آفلاتوکسین، جذب خون شده و وارد محصولات دامی از جمله شیر خواهد شد.
علاوه بر سموم تولیدی،رشد قارچها بر روی مواد غذایی مختلف باعث تغییر ارزش غذایی آنها میشود. برای مثال میتوان به تخریب تیامین یا ویتامین B1 ( این ویتامین تأثیرات بسیار مهمی در سوختن قندها در بدن و عملکرد اعصاب دارد) و کاهش میزان انرژی دانههای آلوده شده اشاره کرد.
در این مورد علاوه بر رعایت شرایط نگهداری میتوان از افزودنیهای خوراکی به منظور جلوگیری از رشد بعدی قارچها و یا باند نمودن سموم قارچی موجود در موادغذایی استفاده کرد.
ترکیبات جذب کننده سموم: شاید شناختهشدهترین ماده جاذب زغال فعال باشد البته امروزه تمایل زیادی برای استفاده از آلومینوسیلیکاتهای مختلف وجود دارد. ساختمان شیمیایی این مواد اجازه به دام انداختن آفلاتوکسین و سایر سموم قارچی را میدهد.
ممانعت کنندههای رشد کپک: از این دسته میتوان به اسیدهای آلی نظیر اسید پروپیونیک یا اسید استیک اشاره کرد. اضافه کردن آنها تا میزان ۲۵/۰ درصد جیره غذایی با کاهش PH از رشد کپکها جلوگیری میکند.
تهیه و تنظیم در واحد تحقیق و توسعه گروه اطلس
میثم فراهانی