۱. نقش کلسیم در تغذیه مرغ تخم گذار
کلسیم یک ماده مغذی حساس در تغذیه مرغ تخم گذار است که به توجه ویژه ای در فرمول بندی و انتخاب دیگر اجزاء جیره نیاز دارد
بین متخصصان تغذیه و تولید کنندهها کلسیم جیره مرغان تخم گذار یکی از موضوعات مهم مورد بحث است. درحالی که کلسیم برای دام های دیگر یک ماده مغذی معمولی است که در جیره باید فرموله و نظارت شود در مورد تغذیه مرغ تخم گذار این طور نیست. در این مورد کمبود یا بیشبود کلسیم جیره باعث ایجاد مشکلاتی در تولید، سلامت جوجه ها و نهایتا سودآوری می شود.
انتخاب سطح مناسب کلسیم در جیره مرغان تخم گذار تنها قدم اول است ، بایداجزا مناسب نیز برای تامین این ماده انتخاب شود حتی بیشتر از اینها فرم فیزیکی این اجزا هم درمیان کارشناسان یکی از موارد مورد بحث است. اما بهتر است به ترتیب موارد را بررسی کنیم تا نحوه ترکیب این اجزا برای تغذیه مرغ تخم گذار بهتر درک شود.
۲. سطح نیاز کلسیم در تغذیه مرغ تخم گذار
بیشتر تغذیه مرغ تخم گذار با سطح کلسیم بین ۳ تا ۴ درصد فرموله میشوند. اگرچه این میزان ممکن است بیش از حد به نظر برسد باید توجه کرد که پوسته تخم مرغ شامل ۲ گرم کلسیم است اگرچه یک مرغ روزانه حدود ۱۰۰ گرم خوراک مصرف می کند که قابلیت هضم کلسیم حدود ۵۰ درصد است. مرغان تخمگذار جوان تر بازده بالاتری برای استخراج کلسیم از خوراک مصرفی خود دارند اما با افزایش سن این بازدهی کاهش مییابد. به این خاطر در جیره پرندگان مسن تر کمی سطح کلسیم بالاتر است که در برخی موارد ممکن است به ۵/۴ درصد هم برسد.
روی هم رفته کلسیم در تغذیه مرغ تخم گذار نیازمند توجه بیشتری است چراکه روی تولید تاثیر مستقیم دارد.
۳. کمبود
اگر پرنده کمتر از نیاز روزانه خود کلسیم دریافت کند از ذخایر استخوانی خود برداشت می کند. اما این ذخایر تنها برای تولید چند روز کلسیم کافی است و در این صورت تخم مرغ های با پوسته نازکتر تولید خواهند کرد. سپس تولید قطع میشود تا زمانی که این ذخایر دوباره جایگزین شود. این کمبود در بلند مدت باعث نازکی و شکننده شدن استخوان ها و بیماری خستگی مرغ تخم گذار (نازک شدن استخوان ها و عدم تحرک پرنده) میشود که میتواند نرخ بالایی از حذف را به دنبال داشته باشد. مناسب نگه داشتن ذخایر کلسیمی در تمام طول دوره تخم گذاری بسیار مهم است که البته از دوره پرورش پولت باید آغاز شود.
۴. تامین بیش از حد
اگر می توانسیم مرغان تخم گذار را با میزان زیادی از کلسیم تغذیه کنیم تا مطمئن شویم که کمبود کلسیم برای آنها به وجود نمی آید کار بسیار آسان میشد. به این ترتیب میتوانستیم از استمرار تولید تخم مرغ و استحکام استخوان ها اطمینان حاصل کنیم. اما میزان زیاد کلسیم تاثیرات منفی زیادی دارد که مشخص ترین آنها ایجاد نارسایی کلیه است(کلیه اندامی است که کلسیم اضافی را دفع می کند). علاوه بر این میزان بیش از اندازه کلسیم در هضم لیپیدها (چربی ها) و جذب مواد معدنی و متابولیسم بدن اختلال ایجاد میکند.
به این ترتیب مهم است که حداقل کلسیم مورد نیاز را تعیین کنیم تا از حداکثر تولید بدون بروز مشکل در یکدستی پوسته تخم مرغ اطمینان حاصل کنیم.
۵. سنگ آهک
سنگ مرمر یا سنگ آهک معدنی ارزان ترین منبع کلسیم است که به میزان زیادی در بیشتر جیره های دامی در سراسر جهان استفاده می شود. همچنین درصد خلوص کلسیم سنگ آهک میتواند بسیار متغییر باشد و این دامنهاز ۳۲ تا ۳۸ درصد متغییر است. این تنوع برای مرغ تخم گذار حساس تر است چرا که اگر در زمان فرمول کردن جیره در نظر گرفته نشود میتواند منجر به کمبود کلسیم شود.
در جیره های فرموله شده با سنگ آهک میزان کلسیم ۳۸ درصد در نظر گرفته شده است که از نظر تئوری میزان کلسیم در سنگ کربنات کلسیم تقریبا همین است. علاوه بر این سنگ آهک، ناخالصی های دیگری مثل مواد معدنی دارد که می تواند منجر به کاهش کیفیت پوسته تخم مرغ شود.
۶. کربنات کلسیم و پوسته صدف
کلسیم کربنات خوراک دام و طیور منبع خالصی از کلسیم است که باید در حدود ۳۸ درصد کلسیم داشته باشد و به مقدار بسیار زیاد تولید میشود و از سنگ آهک معمولی گران تر است. اما برای جیره های حساس مثل مرغ تخم گذار تضمینی برای تامین میزان کلسیم است. شاید همین متغیر بودن میزان کلسیم سنگ آهک علت این باشد که گاهی پوسته صدف در جیره ها از ارزش بالاتری برخوردار است اما این موضوع زمانی پیچیده تر میشود که اندازه ذرات و میزان سختی این دو محصول به این معادله اضافه شود.
نظر مترجم: اگر کربنات کلسیم و صدف از نظر خلوص و کیفیت تولید مشابه باشند اثرات هر دو در جیره مشابه است.
۷. چرخه روزانه کلسیم
پرنده در اوایل صبح بیشتر جیره روزانه خود را دریافت می کند تا با تخم گذاری که درست پس از آن انجام میشود تداخل نکند.
کلسیم جیره در مدت ۳۰ دقیقه جذب می شود و برای پر کردن ذخایر کلسیمی استخوان ها استفاده میشود و میزان اضافی آن دفع میگردد. با این حال بیشترین نیاز به کلسیم در طول ساعات شب( ساعات تاریکی) است یعنی زمانی که کلسیمی شدن پوسته تخم مرغ افزایش مییابد. در طی این ساعات پرنده بیشتر به ذخایر کلسیمی استخوان ها و کلسیم باقی مانده در دستگاه گوارش وابسته است. به همین دلیل بعضی از جیره هایی که در ساعتهای منتهی به دوره تاریکی استفاده می شوند میزان سنگ آهک بیشتری دارند و یا از سنگ آهک با ذرات درشت تر استفاده می کنند تا نرخ جذب را افزایش دهند.
۸. اندازه ذرات کلسیم
سنگ آهک دانه ریز (کمتر از ۱ میلی متر) بلافاصله بعد از مصرف جذب میشود.ذرات درشت تر مدت بیشتری در چینه دان و کل دستگاه گوارش می مانند چراکه گوارش آنها سخت تر است. درحالی که ذرات ریز سنگ آهک برای پر کردن مجدد ذخایر استخوانی لازم هستند ذرات درشت سنگ آهک برای تامین کلسیم در مدت زمان طولانیتر ودر ساعات تاریکی که پوسته تخم مرغ شکل می گیرد ایدهآل هستند.بیشتر کارشناسان ترکیبی از ذرات درشت و ریز به نسبت ۶۰ به ۴۰ را توصیه می کنند.
۹. حلالیت
برای اینکه کلسیم جذب شود جذب ابتدا باید در مایعات روده محلول گردد بنابراین حلالیت آن مهم است که به pH روده و شکل فیزیکی و سایز کربنات کلسیم(سنگ آهک) بستگی دارد. هرچه pH پایین تر باشد(محیط اسیدی تر باشد) حلالیت بالاتر است. به همین دلیل بعضی از جیره های پرندههای مسن تر دارای اسیدهای ارگانیک هستند. حلالیت به درجه سختی سنگ آهک هم بستگی دارد به طوری که سنگ مرمر سخت تر از سنگ آهک معدنی است و قطعا هرچه ذرات درشتر باشند حلالیت کمتر است.
به هر صورت این نتایج مشاهده درمحیط آزمایشگاهی برای ذرات کربنات کلسیمی که توسط پرنده خورده میشوند نیز در نظر گرفته میشوند.ذرات درشتتر و سختتر در روده مدت طولانی تری باقی میمانند که باعث بیشتر حل شدن آنها نسبت به ذرات کوچکتر و نرم تر میشود که با سرعت بالاتری از دستگاه گوارش عبور می کنند.
خلاصه
کلسیم در تغذیه مرغ تخم گذار نیازمند توجه ویژه است به دلیل این که روی فاکتور های مهمی مثل تعدادتخم مرغهای تولیدی و کیفیت پوسته تخم مرغ ها و سلامت استخوانهای پرنده تاثیر گذار است. تصمیم گیری برای سطح کلسیم جیره به فاکتورهای مثل اندازه ذرات و انتخاب منبع و فرم کلسیم بستگی دارد.
ترجمه شده در تیم تحقیق و توسعه گروه اطلس
میثم فراهانی و محمد قاسمی
نوشته شده توسط دکتر آیونیس
مجله بین المللی NET. WATTAG
